واقعیت آن است که پادشاه عریان است

نطق پیش از دستور بهاره آروین در جلسه ۱۲۷ شورای اسلامی شهر تهران در تاریخ ۹۷/۱۲/۱۲

همکاران محترم،

امروز شورای اسلامی شهر تهران در حالی بررسی بودجه سال ۹۸ شهرداری تهران را آغاز می‌کند که براساس گزارش عملکرد ۹ ماهه بودجه سال جاری، تنها جزئیات ۶۵۰۰ میلیارد از بودجه ۱۷هزارو ۴۰۰ میلیاردی در سال ۹۷ در دسترس اعضای محترم است. به عبارت دیگر ما درحالی بررسی بودجه سال آینده را آغاز می‌کنیم که تنها عملکرد حدود یک سوم بودجه سال جاری را در دست داریم. حتی همین عملکرد هم تاحد زیادی نادقیق است چراکه مجموع پرداختی به واحدهای اجرایی حدود دو برابر این مقدار است اما به دلیل شکاف میان حوزه بودجه و حوزه مالی، تا زمانی‌که اسناد هزینه تایید و نهایی نشود، مشخص نیست پرداخت‌های انجام شده به واحدهای اجرایی در کدام ردیف‌های بودجه هزینه شده است.

همکاران عزیز،

روشن است که با چنین گزارش‌های عملکرد ناقص و پرابهامی، ساعت‌ها صرف زمان برای بررسی و تصویب بودجه تاچه‌حد بیهوده و بی‌ثمر است. ما اعضای شورا در حالی ساعت‌ها زمان را بر روی بررسی ردیف‌ها و جابجایی‌های چند میلیاردی میان ردیف‌ها صرف می‌کنیم که در نهایت، عدم تحقق درآمدها در سقف مصوب و پرداخت‌های علی‌الحساب حوزه مالی به واحدهای اجرایی، اولویت‌بخشی هزینه‌کرد در ردیف‌های بودجه را نه به اولویت‌‌های شورا و نهاد سیاست‌گذار بلکه به صلاحدید مدیران اجرایی واگذار می‌کند.

همکاران محترم

اولویت‌‌بندی واقعی در میان ردیف‌ها را ما اعضای شورا به عنوان نهاد سیاست‌گذار تعیین نمی‌کنیم بلکه عدم تحقق درآمدها و محدودیت منابع است که مدیران اجرایی را وادار می‌کند بر اساس تشخیص و صلاحدیدشان دست به اولویت‌بندی بزنند. گذشته از اولویت‌بندی‌ای که فارغ از دغدغه‌ها و اولویت‌های شورا به عنوان نهاد سیاست‌گذار تعیین می‌شود، مساله دیگر نوع ارایه لایحه است.

ردیف‌های بودجه آن‌قدر کلی و مبهم است که به راحتی می‌توان هزینه‌کردها را میان ردیف‌ها جابجا کرد بدون اینکه انحرافی از بودجه مصوب ثبت و گزارش شود. ردیف‌هایی تکراری و بدون تغییر که اصلا معلوم نیست ذیل‌شان چه کاری، به چه میزان و با چه کیفیتی انجام می‌شود.

همه ما فکر می‌کنیم بودجه اصلی‌ترین ابزار سیاست‌گذاری ماست درحالی‌که با این شکل از پیشنهاد بودجه و گزارش عملکردهای ناقص و مبهم، بودجه به ابزاری ناکارآ و بی‌ثمر در سیاست‌گذاری تبدیل شده است. واقعیت آن است که در هنگام بررسی بودجه، بیش از آن‌که کارها و هدف‌گذاری‌های روشن در انجام آن‌ها را بررسی کنیم، درگیر بالا و پایین کردن چندمیلیارد میان ردیف‌هایی تکراری و مبهم هستیم که معلوم نیست قرار است ذیل‌شان دقیقا چه کاری، به چه میزان و با چه کیفیتی انجام شود.

این باور نادرست که اختصاص و تصویب ردیف‌های بودجه، راه‌حل مسائل است در برخی حوزه‌ها دارای پیامدهایی ناخواسته و زیان‌بارتر است. همین چند روز پیش اختصاص صد و پنجاه میلیون یورو از صندوق توسعه ملی به صدا و سیما، آن‌هم در شرایط دشوار اقتصادی که زندگی روزمره را برای بخش زیادی از مردم مشقت‌بار کرده است، با این هدف انجام شد که مشکلات این رسانه، در کوتاه‌مدت و مقطعی هم که شده، تعدیل شود درحالی‌که چه‌ کسی است که نداند مساله صدا و سیمای ما بودجه نیست، انحصار است. در شرایط انحصار، تزریق بودجه مسائل را حل که نمی‌کند به کنار، مشکلات این رسانه را دوچندان می‌کند چراکه با هر ریال بودجه‌ای که از منابع عمومی و بیت‌المال صرف می‌شود، این رسانه یک قدم از ادامه حیات در شرایط رقابتی دورتر می‌شود چراکه ارز سرازیر شده از صندوق توسعه ملی جای هرگونه انگیزه خلاقیت و نوآوری و اعتمادسازی این رسانه میان مخاطبانش را خواهد گرفت. و این است داستان مصیبت‌بار بسیاری از بودجه‌های فرهنگی در کشور ما.

همکاران عزیز

ما به عنوان نمایندگان برآمده از جریان اصلاح‌طلبی و با تجربه درخشان دولت اصلاحات در عرصه فرهنگ و هنر این مملکت، نیک می‌دانیم که فرهنگ بودجه نمی‌خواهد، آزادی می‌خواهد، فرهنگ نیازی به قیم و تصدی‌گر ندارد، نیاز به رهایی و تسهیل‌گری دارد. ما در حوزه فرهنگ بیش از آن‌که به صرف بودجه و ریخت‌وپاش برای برگزاری برنامه‌های از پیش طراحی شده و بعضا سطح‌پایین و مبتذل نیاز داشته باشیم، نیازمند رها کردن گروه‌های مختلف فرهنگی از کلاف سردرگم مجوزهای متعدد هستیم. کار ما در حوزه فرهنگ تسهیل‌گری و جذب مشارکت است، صرف بودجه در این حوزه‌ها نه فقط ممکن است به چنین اهدافی منتهی نشود بلکه ممکن است به شکلی ناخواسته به ضد خود بدل شود: باعث قیم‌مابی در حوزه فرهنگ شود، موسسات فرهنگی را اعانه‌بگیر و در بدترین حالت دچار رانت و فساد کند.

همکاران گرامی

راه‌حل مسائل ما بودجه نیست، راه‌حل مسائل ما شفافیت و سنجش‌پذیری در اهداف و سیاست‌هاست. ما اغلب با ردیف‌های بودجه به شکلی بت‌واره مواجه می‌شویم، ردیف‌هایی که معلوم نیست صرف هزینه در آن‌ها دقیقا معطوف به چه هدفی، برای انجام چه‌کاری، به چه میزان و با چه کیفیتی انجام می‌شود اما بااین‌حال حذف یا کاهش قابل‌توجه‌ این ردیف‌ها در ما هراسی بی‌دلیل برمی‌انگیزد، ردیف‌هایی که یک زمانی به دلیلی ایجاد شده‌اند و حالا سالهاست که با درصدی افزایش، پای ثابت بودجه‌های سالانه شده‌اند و کمتر کسی جسارت پرسش جدی از معنا و هدف و میزان دقیق کار انجام شده در ذیل آن‌ها دارد.

دوستان عزیز

واقعیت آن است که پادشاه عریان است و همه این لایحه چند صد صفحه‌ای هم توان پوشاندن این حقیقت عریان را ندارد که بررسی بودجه در قالب ردیف‌هایی بدون واحدهای دقیق و روشن انجام کار، بدون دسترسی به گزارش‌های دقیق عملکرد بودجه، چیزی جز هدررفت زمان ارزشمند شما عزیزان نیست.

واقعیت آن است که بررسی بودجه کار یک هفته و یک ماه نیست، بررسی بودجه باید روزانه و هفتگی و ماهانه انجام شود. باید واحدهای اجرایی موظف باشند هزینه‌ای را که به صورت علی الحساب دریافت کرده‌اند، نه ماه‌ها بعد، بلکه در همان لحظه دریافت در قالب ردیف‌های بودجه ثبت کنند و مشخص کنند که این هزینه را قرار است دقیقا در قبال چه کاری به چه میزان و با چه کیفیتی صرف کنند.

واقعیت آن است که وقت ارزشمند شما عزیزان باید به جای آن‌که صرف بالا و پایین کردن درصدی ناچیز از ارقام ردیف‌ها ‌شود، صرف بررسی اولویت‌بندی میان ردیف‌ها شود، ارقام ردیف‌ها باید بر اساس هدف‌گذاری‌های روشن و میزان مشخصی از واحدهای انجام کار باشد و پس از آن، نهاد سیاست‌گذار بر روی اولویت‌بندی انجام کارها در شرایط محدودیت منابع متمرکز شود.

واقعیت آن است که پیگیری تحقق اولویت‌ها و بررسی دقیق و روزآمد عملکرد تک‌تک ردیف‌های بودجه در طول سال، دقیق‌ترین معنای بررسی بودجه سالانه است.