پروژه رصد شفافیت شهرداری‌ها و شوراهای کشور کلید خورد

عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران از کلید خوردن پروژه رصد شهرداری‌ها و شوراهای کشور خبر داد.

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، به تازگی صحبت از رونمایی «سامانه رصد شفافیت شهرداری‌ها و شوراها» به میان آمده است؛ این پروژه توسط کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران کلید خورده و جمعی از سمن‌های فعال در حوزه شفافیت و مبارزه با فساد نیز در این زمینه با کمیته همراهی می‌کنند.

اما پروژه رصد چیست و قرار است چه کمکی به حذف فساد و رانت از شهرداری‌ها و شوراهای کشور کند؟ آیا فساد و تخلفاتی که بخشی از بدنه مدیریت‌ شهری در سطح کشور را فرا گرفته است، با پروژه‌ها و تلاش‌هایی نظیر رصد کاهش می‌یابد؟

درباره این موضوع با بهاره آروین رئیس کمیته شفافیت و شهر هوشمند به گفت وگو نشستیم که مشروح آن تقدیم مخاطبان تسنیم می شود:

تسنیم: پروژه رصد چیست؟ به چه منظور طراحی شده است و چه ساز و کاری دارد؟

پروژه رصدِ شفافیت شوراها و شهرداری‌های کشور، همانطور که از عنوان آن پیداست، به منظور رصد و در مرحله بعدی ارزیابی اقداماتی تعریف شده که در شوراها و شهرداری‌های مختلف کشور در شفافیت‌بخشی به عملکرد خود صورت می‌گیرد.

پس از انتخابات سال ۹۶ شوراهای اسلامی شهر و روستا، شورا و شهرداری تهران در حوزه شفافیت و مبارزه با فساد دست به اقداماتی زد که نظیر این اقدامات در بسیاری از شهرداری‌ها و شوراهای دیگر کشور نیز مورد پیگیری قرار گرفته است. در حال حاضر نیز وب سایت‌ها و سامانه‌های شفافیت در بسیاری از شهرداری‌های کلانشهرها و حتی شهرهای کوچک راه‌اندازی شده است.

ایده راه‌اندازی سامانه رصد زمانی شکل گرفت که کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران اقدامات صورت‌گرفته در شهرهای مختلف را قابل تحسین و ارزشمند ارزیابی کرد و به این نتیجه رسید که بهتر است این اقدامات به گوش مردم رسانده شود؛ چراکه به هرحال در شهرهای مختلف کشور اقداماتی هرچند کوچک در جهت شفافیت و کاهش فساد انجام شده است و این اقدامات باید به گونه‌ای دیده شود که شهرهای دیگر هم تشویق شوند در این راستا گام‌هایی بردارند؛ علی‌الخصوص که بعضا شهرهای کوچکی در مجموعه‌های شهری خود اقدام به شفاف‌سازی کرده‌اند که شاید خیلی در صدر خبرها قرار نگیرند؛ ولی اقدامات آنها قابل توجه بوده و حیف است جامعه از آنها بی‌اطلاع باشد.

همچنین هدف دیگر پروژه رصد این بود که از تزئینی و زینتی شدن پروژه شفافیت جلوگیری کند تا کسانی باشند که اطلاعات منتشر شده را با استانداردهای لازم مطابقت دهند. در واقع هدف اصلی ما این است که شهرداری‌ها و شوراها احساس کنند کسی آنها را رصد می‌کند و عده‌ای اقدامات آنها را می‌بینند. صرف اینکه ما وب‌سایتی تحت عنوان «شفاف» راه‌اندازی کنیم، کار تمام نیست و لازم است مجموعه‌های مدیریت شهری بدانند این اطلاعات و نحوه انتشار و بروزرسانی آن‌ها از سوی عده‌ای رصد می‌شود؛ عده‌ای که پیگیر و مطالبه‌کننده شفافیت و مبارزه با فساد هستند.

براساس رویکرد یادشده، ما در کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران به سراغ جامعه مدنی و سمن‌های فعال در حوزه شفافیت و مبارزه با فساد رفتیم و از آنها دعوت کردیم که در همکاری با هم پروژه رصد اقدامات شفافیت‌بخش را پیش ببریم. به هر حال امیدواریم این کار تبدیل به سنگ‌بنایی برای مبارزه با فساد شود و در مراحل بعدی پایش و ارزیابی اقدامات انجام‌شده هم هرچه دقیق‌تر محقق شود.

تسنیم: مدیران و مجریان پروژه رصد کدام گروه‌ها هستند؟

ما در کمیته شفافیت و شهر هوشمند از مدیران عامل و اعضای سمن‌های فعال در حوزه شفافیت و مبارزه با فساد دعوت کردیم تا با ما همراهی کنند و تعدادی از آنها اعلام آمادگی کردند که در پروژه رصد با کمیته شفافیت همراه شوند. این سمن‌ها از زمان شکل‌گیری این ایده به‌ویژه در زمینه‌های تخصصی خود مثل حوزه شفافیت مالی یا شفافیت حوزه شهرسازی به کمیته شفافیت کمک کرده‌اند.

کمیته شفافیت هم با توجه به اشرافی که بر اقدامات شفافیت‌بخش در حوزه شهرداری‌ها و شوراهای شهر داشت، پیش‌نویس شاخص‌هایی را که می‌توانند مورد رصد قرار گیرند تهیه کرد و این پیش‌نویس‌ها طی جلسات مشترکی که با حضور سمن‌های مبارزه با فساد به ویژه «مرکز غیردولتی توسعه فراگیر سلامت اداری و مبارزه با فساد»، «قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی» و «اندیشکده شفافیت برای ایران» تشکیل شد، چکش‌کاری و نهایی شدند. درنهایت چک‌لیستی از شاخص‌های شفافیت آماده شد و هر کدام از سمن‌ها نیروهایی را برای انجام رصد معرفی کردند.

این نیروها در مرحله اول، در زمستان ۹۸، وب‌سایت‌های مربوط به شوراها و شهرداری‌های شهرهای بالای ۲۵۰ هزار نفر، یعنی مجموعا ۳۲ شهر، را مورد بررسی قرار دادند. نتایج این بررسی در وب‌سایت پروژه رصد به آدرس اینترنتی www.tpmonitor.ir بارگذاری و ثبت شد و به گونه‌ای که برای مخاطبان قابل فهم باشد، در دسترس عموم قرار گرفت.

 پیشنهاد می‌کنم مردم و به‌خصوص اصحاب رسانه به این سایت سر بزنند؛ چراکه اطلاعات آن در تشخیص اینکه هریک از شوراها و شهرداری‌های کشور بیشتر در چه حوزه‌هایی اقدامات شفافیت‌بخش انجام داده‌اند و کدام شهرها در کدام حوزه‌ها پیشرو هستند، بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

فکر می‌کنم نحوه نمایش داده‌ها در سایت هم دارای قالب و فرمت مناسبی است. در این سایت وضعیت شفافیت هریک از شهرها در حوزه‌های مختلف با ترکیب سه رنگ سبز، زرد و قرمز نشان داده شده و از این جهت به لحاظ پیشرفت شفافیت می‌توان میان آنها تفکیک قائل شد. ضمن اینکه عملکرد هریک از شهرها در لایه‌های مختلف شفافیت‌بخشی متفاوت است و این تفاوت‌ها در سایت کاملا مشخص هستند.

تسنیم: آیا رصد شوراها و شهرداری‌های کشور برای این ارگان‌ها الزام عملی ایجاد می‌کند تا نسبت به شفاف‌سازی و تحقق مدیریت شهری شیشه‌ای اقدام کنند؟ یا به عبارت دیگر آیا در این پروژه سازوکاری دیده شده تا برای ارگان های غیرشفاف بازدارندگی ایجاد کند؟

هدف اصلی و نهایی ما از آغاز پروژه رصد و ایجاد این سامانه این بوده است که با نمایش میزان شفافیت مجموعه‌های مدیریت شهری و دیگر سازمان‌ها و ارگان‌ها در کنار هم، فشار افکار عمومی آنها را ملزم به ایجاد تغییر و تحول کند و رتبه‌بندی شفافیت مجموعه‌های مختلف زمینه‌ساز یک رقابت تنگاتنگ میان آنها شود تا مقاومتشان در برابر شفافیت بشکند و به صورت خودکار میزان شفاف‌سازی خود را بالا برند.

یعنی اگر رسانه‌ها به این سایت مراجعه و داده‌های آن را تحلیل کنند، هم شهرهایی که در زمینه شفافیت پیشروتر بوده‌اند معرفی و تشویق می‌شوند و هم شهرهایی که در زمینه شفافیت عقب‌تر هستند و انتظار می‌رود اقدامات بیشتری داشته باشند به خود می‌آیند و تلاش بیشتری می‌کنند. تصویر ایده‌آل ما این است که در این سامانه هر شهری بتواند خود را در مقایسه با شهرهای همسنگ خود ببیند. بدیهی است که افزایش شفافیت و نظارت عمومی برابر است با کاهش فساد و ناممکن شدن ایجاد رانت. البته این مهم در کوتاه‌مدت محقق نخواهد شد و برای بازدهی کامل نیازمند زمان بیشتری است.

فکر می‌کنم این شرایط، الزامی بسیار قوی‌تر از الزام قانونی ایجاد کند. وقتی شهرها خود را در انتهای لیست ببینند و متوجه رتبه نامطلوب خود شوند، تلاش خواهند کرد تا رتبه خود را ارتقا دهند. همه رتبه‌بندی‌های جهان چنین کارکردی دارند.

امیدوارم این سامانه در میان‌مدت به یک سایت مرجع در زمینه رصد اقدامات شفافیت‌بخش شوراها و شهرداری‌ها تبدیل شود و حتی در مراحل بعد سایر سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی و نهادهای عمومی نیز به مجموعه مورد بررسی اضافه شوند و پس از مدتی شاهد تلاش‌های ایشان برای برداشتن گام‌های شفافیت‌بخش و ارتقای رتبه باشیم.

تسنیم: به نظر شما چقدر زمان می‌برد تا این پروژه تاثیر خود را در جامعه گذاشته و از پنهانکاری و بروز فساد جلوگیری کند؟

تصور می‌کنم اگر این پروژه پیگیرانه دنبال شود و داده‌های آن در شش ماهه ابتدای سال ۹۹ مجددا به‌روز شود، بتوان امید زیادی به اثرگذاری میان‌مدتش داشت. البته تحقق کامل این اثرگذاری منوط به این است که رسانه‌ها روی آن مانور دهند و داده‌ها را مرتبا پایش کنند؛ همچنین سمن‌ها به صورت مداوم پای کار باشند و مطالبه‌گری داشته باشند و تحلیل‌هایی هوشمندانه از داده‌ها ارائه دهند. به گمان من درصورتی که همه این کار‌ها انجام شود ظرف دو تا پنج سال می‌توانیم به جایی برسیم که همه سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی رتبه شفافیت خود را در این سایت رصد کنند.

البته بازهم تاکید می‌کنم همه این موفقیت‌ها مشروط به این است که جامعه مدنی پای کار بیاید و روحیه مطالبه‌گری خود را فعال کند. درصورتی که ارزیابی و مقایسه عملکرد مجموعه‌های مدیریت شهری و نهادهای دولتی در حوزه شفافیت به صورت مستمر و پیگیرانه از سوی افکار عمومی مطالبه شود، در میان‌مدت نتایج ثمربخش آن را شاهد خواهیم بود.

تسنیم: چه تضمینی وجود دارد که پس از اتمام دوره پنجم شورای شهر تهران این پروژه متوقف نشود؟

واقعیت این است که تضمین پایدارسازی پروژه رصد فقط و فقط مطالبه‌گری مداوم از سوی جامعه مدنی است. این اقدامات فقط در صورتی متوقف نخواهد شد که داده‌ها از سوی سمن‌ها و تشکل‌های تخصصی و به‌ویژه اصحاب رسانه و تحلیل‌گران مورد رصد و مطالبه‌گری قرار گیرد.

در همه جای دنیا اینگونه سایت‌ها زمانی پایدار ماندند و از تاثیرگذاری چندبرابری برخوردار شدند که به شکل جمع‌سپاری اداره شدند. داده‌های شفافیت حتی می‌توانند نه به صورت فصلی، بلکه به صورت لحظه‌ای و روزآمد به روز شوند.
اگر بتوانیم سیستم جمع‌نویسی را در این پروژه فعال کنیم و یک گروه بر رصد اقدامات شفافیت‌بخش سازمان‌های دولتی، نهادهای عمومی و شوراها و شهرداری‌های کشور متمرکز شود، یک اقلیت سازمان‌یافته شکل خواهد گرفت که در سالیان بعد هم با وجود تمام شدن دوره پنجم شورای شهر تهران و دوره فعلی مدیریت شهری مطالبه شفافیت را هرچه پیگیرانه‌تر و عمیق‌تر دنبال کنند.

ما در شورای شهر سعی کردیم زمینه‌های این مطالبه‌گری را با دعوت از تشکل‌های ضدفساد و راه‌اندازی سامانه رصد ایجاد کنیم. حتی در حد توان خود تلاش کردیم شبکه ذی‌نفعان حوزه شفافیت را که برخلاف مخالفانش اصلا سازمان‌یافته نیست، شکل دهیم. ما کوشیدیم سمن‌ها را در کنار هم جمع کنیم و پروژه رصد را به عنوان یکی از پروژه‌های سمن‌های فعال در حوزه ضدفساد تعریف کنیم؛ ولی واقعیت این است که این پروژه زمانی به اثرگذاری حداکثری خود خواهد رسید که تاثیرش را در اقدامات شورا و شهرداری نشان دهد.

این بدان معناست که رتبه‌بندی‌ها و رصد انجام شده مورد تحلیل قرار گیرد و دیده شود تا شوراها و شهرداری‌ها احساس کنند اقداماتشان رصد می‌شود و نمی‌توانند صرفا با انتشار یک داده به شکل دلخواه مدعی شفافیت شوند.

این مطلب ۲۲ مرداد ماه تحت عنوان «پروژه رصد شفافیت شهرداری‌ها و شوراهای کشور کلید خورد» روی خروجی خبرگزاری تسنیم قرار گرفت.