اولویت‌بخشی به منافع شهر و شهروندان
یادداشت بهاره آروین در ویژه‌نامه «شهر و شورا» روزنامه شرق:
«دو سال از آغاز به کار پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران گذشته است و رایدهندگان به لیست امید پایتخت حق دارند بپرسند که دستاورد حضور منتخبان‌شان در شورای شهر در این دو سال چه بوده است؟ رویکرد اصلاح‌طلبانه منتخبان در کدام مصوبات سیاست‌گذارانه و اقدامات اجرایی نمودار شده است؟
در پاسخ به این سوال می‌توان فهرستی از مهم‌ترین مصوبات و اقدامات دوره جدید مدیریت شهری در تهران را برشمرد کمااینکه دوره قبلی شورا و شهرداری هم می‌توانست هرساله فهرستی بلندبالا از اقدامات و دستاوردهای خود ارایه دهد لذا سوال به جایی است اگر پرسیده شود چرا مصوبات و اقدامات مدیریت شهری در دوره جدید «اصلاح‌طلبانه» قلمداد می‌شود یا به عبارت دیگر چه تفاوت جدی و مهمی میان رویکردهای سیاست‌گذارانه دوره قبل و مصوبات و اقدامات دوره جدید وجود دارد؟
به نظر می‌رسد «اولویت‌بخشی به منافع شهر و شهروندان» در مقابل اولویت‌بخشی به منافع سازمانی و فردی، تفاوت کلیدی رویکردها و مصوبات و اقدامات دوره جدید با دوره‌های قبلی مدیریت شهری در تهران است. در ادامه این یادداشت سعی می‌کنم این اولویت‌بخشی را در سه مصوبه و اقدام کلیدی شورا و شهرداری در دوره جدید نشان دهم.
اولین رویکرد متمایز دوره جدید شورا و شهرداری، تاکید و پافشاری آن‌ها بر تحقق شفافیت و مبارزه با فساد بود. درحالی‌که سکه رایج این روزها، افشاگری است که می‌تواند چون حربه‌ای قدرتمند علیه رقبای سیاسی به‌کار رود و درحالی‌که در دوره قبلی مدیریت شهرداری، فسادها و تخلفات متعددی وجود داشته است که هرکدام‌شان می‌توانست برای افزایش نفوذ و قدرت فردی و جناحی منتخبان پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران مورد استفاده قرار گیرد اما اعضای شورای شهر با اولویت قراردادن منافع شهر و شهروندان بر منافع سیاسی حزبی و جناحی خود، به جای اینکه با افشای پرسروصدای فسادهای دوره قبل در رسانه‌ها، بی‌اعتمادی عمومی در جامعه را دامن بزنند، با پیگیری تحقق شفافیت در مصوبات مختلف مانند «الزام شهرداری تهران به انجام الکترونیکی و اعلان عمومی اطلاعات معاملات شهرداری»، «الزام شهرداری تهران به انتشار عمومی اطلاعات شهرسازی» و «مدیریت تعارض منافع در شهرداری تهران»، نظارت همگانی شهروندان را برای ریشه‌کنی فسادِ نهادینه شده در شهرداری تهران به یاری طلبیدند.
اساسا تفاوت مهم افشاگری و شفافیت در همین است که افشاگری ابزار موثری علیه رقبای سیاسی است درحالی‌که شفافیت ابتدا خود نهاد شفاف‌کننده را در معرض نظارت و پاسخگویی قرار می‌دهد.
درحالی‌که بسیاری از مدیرانی که به رویه‌های نهادینه شده در دوره ثبات مدیریتی بیش از یک دهه در شهرداری تهران عادت کرده بودند، شفافیت را دستمال بستن بر سری می‌دانستند که درد نمی‌کند و در مقابل اجرای این مصوبات، انواع هجمه‌های احتمالی و بالتبع بهره‌برداری سیاسی رقبا را متذکر می‌شدند، شورای شهر و شهرداران منتخبش، مصرانه بر تحقق شفافیت پافشاری کردند؛ علی‌رغم اینکه نه فقط برایشان نفع سیاسی و جناحی نداشت، بلکه بیش از پیش در معرض پاسخگویی و مطالبه‌گری شهروندان قرارشان می‌داد. بااین‌حال اعضای پنجمین دوره شورای شهر تهران با راه‌اندازی وبسایت شفاف اجرای مصوباتشان در حوزه شفافیت را پیگیری کردند چون منافع شهر و شهروندان را مرجح بر منافع سازمانی شهرداری یا منافع سیاسی حزب و جناحشان می‌دانند. آن‌ها علی‌رغم مواجه شدن با نارضایتی و مقاومت برخی گروه‌های محدود، تلاش کردند اصلاحات نهادینه و ریشه‌داری را در فرآیندهای فسادزا در شهرداری تهران ایجاد کنند و با فعال کردن نظارت همگانی در گلوگاه‌های فساد در شهرداری تهران مانند حوزه قراردادها یا حوزه شهرسازی، منافع شهر و شهروندان را در بلندمدت تامین کنند به گونه‌ای که اگر حتی بار دیگر منتخبانی با رویکردهای متفاوت در جایگاه اعضای شورای شهر قرار گرفتند، نتوانند در را بر پاشنه قبلی بچرخانند.
دومین اقدام شاخص دوره جدید شورای شهر، لغو مصوبه برج‌باغ و جایگزین کردن آن با مصوبه خانه‌باغ بود. درحالی‌که به دلیل شرایط اقتصاد کلان و تورم بالای دو سال اخیر، انواع هزینه‌های شهرداری تهران در نگهداشت شهر روندی صعودی داشت و از آن طرف بدهی چند ده هزار میلیاردی به جامانده از دوره قبل، شهرداری تهران را در بحران مالی جدی قرار داده بود، باز هم اعضای شورای شهر منافع شهر و شهروندان را مرجح بر منافع سازمانی شهرداری قرار دادند و از یکی از منابع درآمدی شهرداری در دوره قبلی مدیریت شهری یعنی درآمدهای حاصل از مجوزهای برج‌باغ چشم‌پوشی کردند چون حفظ باغات و فضای سبز شهر تهران را حفظ منافع شهر و شهروندان می‌دانستند و در این راه حاضر بوده و هستند که از منافع سازمانی شهرداری تهران چشم‌پوشی کنند.
اما سومین مصوبه و اقدام شاخص مدیریت شهری در دوره جدید، تصویب و اجرای طرح جدید ترافیک و کاهش آلودگی هوا در تهران بوده است که اثرات ملموس خود در روان‌سازی ترافیک و کاهش آلودگی هوا را نشان داده است. درحالی‌که طرح ترافیک قدیم، ابزار سازمانی قدرتمندی در دست شهرداری تهران بود که با انواع نهادهای قدرت و اشخاص ذی‌نفوذ وارد بده‌بستان در پیشبرد اهداف و منافع سازمانی خود شود، شورا و شهرداری تهران در دوره جدید، آگاهانه و خودخواسته از این ابزار موثر در دستان خود چشم پوشیدند تا با حذف رانتی سی ساله در دست گروهی محدود اما قدرتمند و ذی‌نفوذ، منافع شهر و شهروندان را در اولویت قرار دهند.
دوره جدید مدیریت شهری، همچنین با تمرکز بر مسائل اصلی شهروندان در شهر تهران یعنی ترافیک و آلودگی هوا، از تصمیمات بلندپروازانه فردی در اجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی‌ای که با بلعیدن ده‌ها هزار میلیارد از منابع شهر، در عمل تنها به تشویق خودرومحوری و افزایش ترافیک در شهر منتهی می‌شد، چشم پوشید و گسترش حمل‌ونقل عمومی در شهر را در راستای اولویت‌بخشی به منافع شهر و شهروندان در اولویت صرف بودجه و اقدامات خود قرار داد.
هم در مصوبات و اقدامات شفافیت‌بخش، هم در لغو مصوبه برج‌باغ و جایگزین کردن آن با مصوبه خانه‌باغ و هم در تصویب و اجرای طرح جدید ترافیک و کاهش آلودگی هوا، مدیریت شهری در مقابل منافع گروه‌های محدود اما سازمان‌یافته و قدرتمند و ذی‌نفوذ قرار گرفت اما توان خود را به جای جلب رضایت این گروه‌های محدود، در جهت حفظ منافع شهروندان پرشمار اما کم‌قدرت در شهر تهران به‌کار گرفت، اطلاعات درون‌سازمانی خود را علی‌رغم برخی نارضایتی‌ها میان گروه‌های محدود، در دسترس عموم قرار داد تا با افزایش شفافیت، اعتماد عمومی شهروندان را افزایش دهد. کاهش چشمگیر هزینه‌های درون‌سازمانی را بر خود تحمیل کرد برای اینکه مجبور نباشد فضای سبز و باغات شهر را بفروشد و درآمدهای حاصل را صرف ریخت‌وپاش‌های درون‌سازمانی کند. از افتتاح پروژه‌های چشمگیر عمرانی صرف نظر کرد برای آن‌که تمام آن شهروندان بی‌صدایی که از مترو و اتوبوس‌های شلوغ استفاده می‌کنند، اندکی راحت‌تر و سریع‌تر در شهر سفر کنند.
وضعیت البته همچنان با حالت ایده‌آل فاصله زیادی دارد، سرعت تحقق اهداف اصلاح‌طلبانه نه با انتظار رایدهندگان به لیست امید همخوانی دارد و نه حتی با انتظارات خود منتخبان اما به نظر می‌رسد مسیر حرکت مسیر درستی است، مسیری که برخلاف گذشته، به جای منافع سیاسی فردی و حزبی یا منافع سازمانی شهرداری، منافع شهر و شهروندان را در اولویت سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات خود قرار داده است. امید آن‌که کندی حرکت در دو سال گذشته ناشی از کم کردن سرعت ناگزیر در هنگام چرخاندن فرمان باشد و سرعت حرکت این اصلاحات در دو سال باقیمانده، بیش از پیش افزون شود.»
این یادداشت در تاریخ ۱۱ شهریورماه ۱۳۹۸ در ویژه‌نامه «شهر و شورا» روزنامه شرق به چاپ رسیده است.